Bouwen om af te breken. Een nieuwe circulaire bouwcultuur wordt ingezet.
Samen met de wereldbevolking en het klimaat stijgt de nood aan degelijke, duurzame huisvesting. Dat schept problemen: de voorraad klassieke ruwe grondstoffen voor de bouw is immers eindig. Als we circulaire processen niet snel omarmen, dan zullen ze zich – noodgedwongen – aan ons opdringen. Daarom moeten we nog vóór de eerstesteenlegging luidop durven nadenken over circulariteit, afbraak en herbestemming van gebouwen. Afgelopen dinsdag deden we dat op het livestreamevent van De Bouwschil met foresight & innovation consultant Stefaan Vandist, architect Raf De Preter van Bureau Bouwtechniek en C3A-zaakvoerder Jos Vandamme.
In zijn rol als foresight & innovation consultant gebruikt Stefaan Vandist toekomstverkenning als een strategische tool om te ontdekken hoe je als organisatie op een duurzame manier een positieve impact kan leveren op de samenleving. “Wat de toekomst van het bouwen betreft, kan een aantrekkelijke en verbindende toekomstvisie ervoor zorgen dat er verder, breder en dieper gekeken wordt,” weet Vandist. “Alle neuzen worden in dezelfde richting gezet, het zorgt voor inspiratie om te innoveren, en creëert een breed draagvlak om de koe bij de horens te vatten wat betreft de grote veranderingsprocessen die de komende decennia op ons af komen gedenderd (denk maar aan klimaatopwarming, overbevolking, superdiversiteit, rurbanisatie…)”.
De stad is de omgeving bij uitstek waar deze uitdagingen in het oog springen. Ze zijn er ook het meest urgent: tegen 2050 woont 60% van de wereldbevolking in steden, en hoewel ze maar 3% van het aardoppervlak beslaan, zijn steden verantwoordelijk voor maar liefst 85% van het BNP en 75% van de consumptie van natuurlijke grondstoffen.
Dat circulair bouwen een onvermijdelijke noodzaak eerder dan een handige bijkomstigheid wordt, behoeft geen betoog. Vandist: “om je een idee te geven van wat nodig is: gedurende 39 jaar zouden we elke maand het equivalent van een stad als New York City aan stedelijk gebied moeten aanleggen. Tenminste, als we tegen 2060 degelijke huisvesting willen voorzien voor de 11 miljard mensen die er dan op aarde zullen rondlopen.”
Bouwen met biologie
Hoe die circulaire toekomst eruit zal zien? Volgens Vandist spelen biologische bouwmaterialen (denk aan vlas, bamboe, kelpwieren, hout, algen…) een cruciale rol. Bijkomend voordeel is dat we met de ommezwaai naar biomaterialen meteen ook nieuwe opslagbronnen voor CO2 in het leven roepen. Nu al bestaat er zelfhelend bio-beton (waarin micro-organismen zijn geïntegreerd) dat meer CO2 opneemt dan afgeeft. Ook worden er reeds gevels ontwikkeld waarin algen tussen doorzichtige platen worden gekweekt om er biobrandstoffen e.d. mee te ontwikkelen. Façades worden als het ware bioreactoren. In een circulaire toekomst verandert een gevel op die manier van af te schrijven investering naar bron van winst, zowel op ecologisch als op economisch vlak. Als we inzetten op dergelijke makkelijk hernieuwbare bronnen, dan kan er een kentering ontstaan waarbij we in overvloed eerder dan in schaarste beginnen te denken.
Met samenwerking, digitalisering en modulariteit naar circulariteit
Het is een hardnekkige opvatting dat de bouwsector aan een inhaalbeweging toe is wat digitalisering betreft, en daar zit ook een grond van waarheid in. Toch mogen we onszelf in de Lage Landen best op de borst kloppen, benadrukt Vandist: “op vlak van circulair bouwen zijn we hier echt koplopers: denk maar aan BIM, en de combinatie met digitale bouwteams, digitale tweelingen… dat zorgt voor betere samenwerking, minder tijdverlies, minder risico op fouten…” Vandist beklemtoont dat we hierop moeten blijven inzetten, zodat Vlaanderen een heus netwerk wordt van creatieve broedplaatsen waar de toekomst in de stijgers staat. Die digitale ondersteuning wordt volgens Vandist een absolute voorwaarde voor een circulaire kentering in de sector.
Ongewone samenwerkingen leiden vaak tot ongeziene innovaties – Stefaan Vandist
Een andere voorwaarde voor die circulariteit is een radicale vorm van samenwerking. Vandist: “Ongewone samenwerkingen leiden vaak tot ongeziene innovaties.” Best logisch ook: het heeft bijvoorbeeld geen enkele zin om circulaire isolatie te ontwikkelen, als die onmogelijk te recupereren valt uit het gebouw omdat een andere producent binnen het project niet circulair heeft nagedacht. Wat alle circulaire omwentelingen en innovaties met elkaar gemeen hebben, is dat ze voortkomen uit verbeelding óver de bedrijfs- en sectorgrenzen heen, tussen spelers die zich niet bedreigd voelen als anderen over hun schouders meekijken.
Disruptieve bedrijven draaien er hun hand niet voor om de deuren wagenwijd open te zetten voor externen, zodat er een soort product-, bedrijfs- en sector-overschrijdend ecosysteem ontstaat waarin innovaties meer worden dan louter de optelsom van de verschillende expertises van de deelnemende bedrijven. Zulke ecosystemen faciliteren bovendien het modulair bouwen, waarmee de duurzaamheid en mogelijkheid tot hergebruik pijlsnel de lucht in schieten. “Langzaam maar zeker verandert vastgoed zo in losgoed,” stelt Vandist.
BIM: van toekomstverkenning naar toekomstvolbrenging
De bevlogen woorden van Vandist ten spijt, moet de circulaire daad natuurlijk nog bij het woord gevoegd worden. Om de vertaaloefening naar de praktijk te maken nodigden we architect Raf De Preter (Bureau Bouwtechniek) en BIM-expert Jos Vandamme uit. Samen werken ze op dit ogenblik aan een circulaire gevel: ze buigen zich dus niet enkel over de opbouw, maar ook over de latere fases van afbraak en herbestemming. Raf De Preter: “in plaats van er heel veel over te praten en na te denken, kunnen we het theoretisch model ook effectief bouwen om te zien waar we tegenaan kijken. Vandist slaat nagels met koppen als hij hierbij het belang van samenwerking onderstreept. Productoverschrijdend nadenken over oplossingen is absoluut essentieel wanneer je niet alleen op constructie, maar ook op afbraak en herbestemming focust.”
Durf meer dan erover na te denken: probeer het gewoon eens uit! – Raf De Preter
De Preter en Vandamme zullen hun ideeën aan de hand van een mock-up visualiseren. Raf De Preter: “bij ons op kantoor gebruikten we de mock-up al langer als contractuele mijlpaal. Het laat ons toe om eventuele fouten heel vroeg in de kiem te smoren. Bovendien verplicht het ons om al eens op voorhand met alle leveranciers, aannemers en andere betrokkenen samen te zitten. Nu zullen we de mock-up gebruiken bij wijze van experiment, om te zien voor welke uitdagingen we staan bij de opbouw, afbraak en herbestemming van een circulaire gevel.”
Met enkele muisklikken tover je in BIM de meetstaat van alle materialen tevoorschijn – Jos Vandamme
Het belang van BIM is bij deze oefening niet te onderschatten. Vandamme: “BIM is niet alleen noodzakelijk voor een vlotte voorbereiding van het bouwproject, het verschaft ook een databank van alle gebruikte materialen.” De Preter valt hem bij: “als we materialen uit een gebouw willen hergebruiken, is het van vitaal belang dat we binnen enkele decennia nog altijd weten uit welke (ook niet-zichtbare!) materialen en elementen het gebouw bestaat, en in welke hoeveelheden ze gebruikt werden. BIM zorgt voor een ruimtelijk model waarin dit alles vervat zit.”
Vandamme: “via de grafische interface van BIM kan je het project inderdaad al op voorhand in één overzichtelijk 3D-model overschouwen, en met enkele muisklikken filter je ook de meetstaat van alle materialen uit.” Die overzichtelijkheid is overigens geen overbodige luxe. Circulariteit is dan ook een vrij nieuwe complexe bijkomende parameter in het bouwproces, weet De Preter, en BIM geeft je de mogelijkheid om niet alleen het bouwproces zelf voor te bereiden, maar ook om meteen alle troeven in handen te hebben om de stap te zetten van circulaire toekomstverkenning naar circulaire toekomstvolbrenging.
Fotogalerij
Start live stream met een streepje muziek
Transformatie van hotel d’Udekem d’Acoz, een historisch pand in Leuven
In Leuven werd onlangs de renovatie van het hotel d’Udekem d’Acoz (16de – 18de eeuw) opgeleverd. Het beschermde pand dat integraal deel uitmaakt van het Sint-Pieterscollege heeft zowel een historische als functionele waarde. Het statige pand onderging een grondige restauratie waarbij de bestaande, waardevolle onderdelen een make-over kregen. Knauf werkte nauw samen met architectenkantoor A33 tijdens de voorstudie en de uitvoering.
Stefaan Vandist - Stedelijke oplossingen voor een toekomstbestendige samenleving
Stefaan Vandist neemt ons mee langs een reeks creatieve broedplaatsen waar de toekomstige stad al in de steigers staat. Wat zijn de grote uitdagingen voor stadsontwikkeling in ’t algemeen en de bouw in ’t bijzonder? En wat zijn lichtende voorbeelden die ons laten zien welke innovatiestrategieën ook interessant zijn voor Vlaanderen?
Nieuwe performante houten gevelbekleding
Binnen de categorie gevelbekleding ontwikkelde het R&D-team van Woodstoxx een gloednieuw concept: Fassade. Een nieuwe technisch performante houten gevelbekleden. We brengen een bezoek aan hun vernieuwe showroom in Menen waar Tim Santy, Yves Lecluyse en Robbert Desmet ons wegwijs maken in de wereld van hout.
Raf De Preter - Hoe bouw je een circulaire gevel?
Gebaseerd op kennis, observaties en intensieve sessies, bouwen we een circulaire gevel. We brengen tijdens deze sessie de uitdagingen en kansen in kaart, en schetsen het traject van idee tot materiaalkeuze.
Jos Vandamme - Hoe bouw je een circulaire gevel met BIM?
Als vervolg op de toelichting van Raf De Preter licht Jos Vandamme het bouwen van een circulaire gevel toe op basis van het BIM ontwerp. Als basis voor de fysieke, circulaire bouw van een gevel, is het BIM ontwerp een noodzakelijke stap om de gevel echt circulair te maken.
Concept Home – energiezuinig, gezond en comfortabel wonen
De Renson Concept Home is een toonvoorbeeld over hoe energiezuinig, gezond en comfortabel wonen in de praktijk wordt waargemaakt. In deze woning ziet u de Renson oplossingen in een real-life omgeving, voor een gezond, esthetisch en technisch performant gebouw.
Het architecturale visitekaartje van de Christelijke Mutualiteit in Namen.
Geperforeerde zinken gevels zijn niet enkel esthetisch mooi, maar ook technisch performant. We trekken met VMZinc naar Créagora in Champion, het architecturale visitekaartje van de Christelijke Mutualiteit.
Q&A met Raf De Preter en Jos Vandamme
Luchtdichtheid, isolatie en buitendichting op de Saffrou site in Oudenaarde
Samen met Soudal bezoeken we de voormalige bedrijfssite van Saffre Frères in Oudenaarde, waar Revive een dynamisch nieuw woon- en leefproject realiseert. Duurzame woningen en appartementen, groene zones, nieuwe pleinen en ruimte voor ondernemerschap, op een plaats waar ooit enkel fabriekshallen stonden. Maar hoe zit het met de luchtdichtheid, isolatie en buitenafdichting?
Golden Lakes Village – snel en duurzaam bouwen zonder draagstructuur
Aan de meren van Eau d’Heure wordt momenteel gebouwd aan de ‘Golden Lakes Village’: 150 vakantiewoningen gelegen aan de oevers van het meer. De gebouwen worden gebouwd zonder betonnen of stalen skelet aan de hand van het Hebel Construct Systeem, waardoor sneller en lichter gebouwd kan worden.
Slotwoord
B2Build Academy verenigt het volledige bouwteam. Want discipline-overschrijdend denken is de beste garantie voor toekomstgerichte oplossingen. B2Build Academy biedt kennis en inspiratie, trends en evoluties.
Onze bouw partners
Word partner en zet proactief in op kennisdeling, samenwerking en dialoog tussen alle actoren binnen de bouwsector. Ontwikkel samen met niet-concurrentiële partners leadgenereratie op basis van gepersonaliseerde content rond referentieprojecten, hybride events en performante online marketing.
Onze kennispartners
Onze corporate partners
De Bouwschil maakt deel uit van het B2Build Mediaplatform. Onze corporate partners onderschrijven de doelstellingen van B2Build, waarbij we ons richten tot de verschillende actoren in de bouwsector. Steeds met het oog op duurzame en circulaire ontwikkelingen of toepassingen in functie van samenleving en eindgebruiker.
Sluit gratis aan bij B2Build Academy en geniet van deze voordelen
- Toegang tot onze zes thematische bouwplatformen
- Deelname aan inspiratie-events rond actuele kennis uit de bouwsector
- Netwerking met het bouwteam
- Rechtstreeks contact met 60 fabrikanten